Okres 4-13 tys. lat temu
12 tysięcy lat temu klimat Europy bardzo się oziębił, a większość kontynentu zamieniła się w pustynię lodową lub tundrę. Morza Bałtyckie, Czarne i Kaspijskie było jeziorami słodkowodnymi. Pozostałe obszary Europy to stepy i niewielkie obszary leśne.
Początek holocenu około 9,5 tysięcy lat temu zbiegł się z początkiem nowego okresu historycznego – mezolitu czyli środkowej epoki kamienia. Wyginęły mamuty i inne wielkie zwierzęta obszaru przylodowcowego. Myśliwi okresu mezolitycznego zmuszeni byli do zmiany i polowania na mniejszą zdobycz, co przyczyniło się do wynalezienia łuku – broni dalekosiężnej. Nadal rozwijano technikę wytwarzania narzędzi krzemiennych. Człowiek oswoił psa, który stał się wiernym jego pomocnikiem.
Na początku okresu neolitu w zachodniej i środkowej Europie ~ 8 000-7 000 lat temu pojawiły się grupy wczesnych rolników (m.in. Y-hg G2a), różniące się od miejscowych łowców-zbieraczy . Wschodnia Europa była zamieszkała przez charakterystyczną populację łowców-zbieraczy z wysokim powinowactwem do ludzi syberyjskich . Około 6000- 5000 lat temu wśród rolników w większej części Europy dominowały już geny przodków myśliwych-zbieraczy (hg I). Na wschodzie Europy stepowi pasterze (kultura Yamna 3400–
W późnym neolicie ~ 4 500 lat temu migracje dotarły do środkowej Europy, bowiem w próbkach DNA tego okresu jest około 75% przodków z Yamna. To pochodzenie stepowe występuje u wszystkich badanych archeologicznych próbkach DNA środkowoeuropejskich (do ~ 3000 lat temu) i jest wszechobecne u dzisiejszych Europejczyków.
Decydujące dla genomu europejskiego były migracje ze wschodu Europy w okresie ~ 3500-2500 lat pne.
Żródło: https://www.biorxiv.org/content/early/2015/02/10/013433
Odkrycia archeologiczne DNA okresu mezolitu i neolitu
| Haplogrupa | Wiek | Miejsce wykopalisk | Uwagi |
| I2a1 | 8753-8351 pne | Padina, Serbia | |
| I | 8240-7940 pne | Vlasac, Serbia | |
| I2a1 | 6230-5967 pne | Wasylewka, Ukraina | |
| I2a21b2 3x | 7500-5800 pne | Serbia | 50% próbek |
| I2 2x | 7500-5800 pne | Rumunia | |
| I2a2a1b2 3x , I2a2a1b , I2a2a , I2a2 | 7500-5800 pne | Serbia, Rumunia, Bułgaria | |
| I2a1b | 6160-5940 pne | Loschbour, Luksemburg | |
| I2a1b 2x, I2a1 2x, I2c2 | 5670-5580 pne | Motala, Szwecja | 100% próbek |
| I 3x , I2a2 | 6500-4000 pne | Wasylewka, Ukraina | |
| I2a | 6000-5400 pne | Chorwacja, Macedonia | 8% próbek |
| I2, I2a, I2c 18x | 5800-2200 pne | Węgry | 36% próbek |
| I, I2a | 5800-2200 pne | Niemcy | 12% próbek |
| I, I2a 12x | 5800-2200 pne | Hiszpania | 70% próbek |
| I2a1b1 | około 5000 pne | Els Trocs. Hiszpania | |
| I2a 6x, I 2x | około 5000 pne | Wasylewka, Ukraina | 60% próbek |
| I | około 5000 pne | Francja | |
| I | około 4500 pne | Bałkany | 10% próbek |
| I2a1b | 5500-3100 pne | Narva-Kretuonas2 Litwa | |
| I2a1a2a1a1 | 4420-4240 pne | Narva-Spiginas Litwa | |
| I, I2a 6x, I2a 5x | 4000-2000 pne | Bułgaria Chorwacja | 60% próbek |
| I2a2a1b, I2a2a1b2 | 2899-2694 pne | jaskini Werteba Ukraina | |
| I2, I2a2 2x | 3400–2575 pne | Kierzkowo (Kujawy, pow. żniński) Polska | 75% próbek |
| I2 | 2131-1982 pne | Eulau, Niemcy | |
| I2a2 | 2131-1979 pne | Esperstedt, Niemcy | |
| I2c2 | 2118-1961 pne | Esperstedt, Niemcy |
Zebrane w tabeli dane YDNA z wykopalisk z okresu 4-11 tysięcy lat temu dotyczą hg I. Inne haplogrupy z tego okresu to głównie R1a i Rib oraz G ( rolnicy z Anatolii). Z danych wynika:
- brak zidentyfikowanych próbek haplogrupy I1 w okresie starszych niż 2000 pne
- dominacja hg I2 dla haplogupy staroeuropejskiej I w okresie 8500- 2000 pne
- hg I2a2 tzw. keltycko-germańska występuje na Bałkanach, w Ukrainie, Polsce i Niemczech
- hag I2a1 pre- sardyńka/dynarska występuje w Serbii, Ukrainie i Litwie oraz Hiszpanii, Luksemburgu i Szwecji
- najstarsza próbka I2a1 jest z Serbii 8500 lat pne
- hg I2a1a sardyńska jest …. na Litwie
- hg I2a1b dynarska jest w Szwecji, Litwie, Hiszpanii i Luksemburga(najstarsza 6000 pne)
- ciekawy jest przypadek Matola (Szwecja), gdzie odkryto mutacje I2a1b, a wszystkie próbki są I2 (5).
Uwagi
Jeśli w tabeli jest opisana próbka jako I, to nie ma pewności czy jest rzeczywiście taka, czy po prostu nie było badań bardziej szczegółowych. Badania są z ostatnich lat więc sądzę, że w większości będą to wyniki końcowe.
Często w takich sytuacjach oceny danych z wykopalisk jest poruszany temat palenia zwłok, braku materiału genetycznego i w efekcie wątpliwych wniosków Wydaje się jednak, że ten zwyczaj nie dotyczył haplogrup a regionów i występujących tam kultur. Z pewnością trzeba to brać pod uwagę dla migracji R1a i R1b w określone rejony Europy. Natomiast hg I była w całej Europie więc ten problem jest mniejszy dla analizy wyników z wykopalisk, jeśli nie wyciągamy wniosków regionalnych dla dominujących haplogrup.
Wczesne mutacja hg I
Wnioski
Mutacja I1 wystąpiła około 27,5 tysięcy lat temu, a jej kolejne mutacje powstały bardzo późno bo około 4600 lat temu – TMRCA. Potwierdza to brak w wykopaliskach mutacji I1+, które mogły wyginąć. Nasuwa to tezę, że populacja tej haplogrupy nie była liczna i rozwijała się słabo przez ponad 20 tysięcy lat i przełom nastąpił dopiero 2500 lat pne. Sukces liczebny tej populacji to ostatnie 2 tysiące lat. Za to mutacja I2 rozwijała się szybciej jeszcze przed okresem Młodszego Dryasu i wydaje się, że głównie za sprawą hg I2a2. Obecnie jej największe występowanie (liczebność) jest w środkowych Niemczech, ale jak widać z tabeli to w mezolicie i neolicie była na wschodzie i południu Europy. Nie możemy wywnioskować gdzie powstała, bowiem ówcześni ludzie wędrowali po całej Europie. Z pewnością wystarczało kilkaset lat, aby przedstawiciele nowej mutacji pojawili się na terenie obecnej Hiszpanii, Litwy, Szwecji czy Serbii. Trudno więc z tej perspektywy tą haplogrupę określać jako przed-germańską czy przed-keltycką. Również jest przed-słowiańska. Była w całej Europie rozmieszczona do pewnego momentu raczej „równomiernie” to znaczy odpowiednio do warunków życia (klimat, dostęp do żywności itp ).
To że teraz jakiejś haplogrupy jest więcej w jednym miejscu, to może wynikać z kilku przyczyn:
- dogodne warunki do rozwoju w danym miejscu, w określonym czasie
- brak warunków w innych rejonach Europy i wyginięcie populacji tej haplogrupy
- migracje
- efekt założycielski
Dla I2a2 był taki efekt założycielski w okresie (1700-500 pne) i są trzej założyciele linii genetycznych (Y4946, L1425, S2364). Podobna sytuacja jest z trzema założycielami hg dynarskiej (300 pne) i … trzema dla północnej I1 (2500 pne). Z tych trzech haplugrup przegraną jest I2a2, bo obecnie jest najmniejsza. Czyli sytuacja w ciągu ostatnich kilku tysięcy lat odwróciła się, bo to geny mają różną moc w przetrwaniu i rozwoju. W przypadku Europy w okresie neolitu to jakie populacje YDNA rozwinęły się, nie decydowały regionalne warunki klimatyczne czy tam występujący dostęp do żywności. Jeśli jakaś mutacja YDNA była silna pod względem pełnej gamy genetycznej to miała możliwość przetrwania i rozwoju. Inne haplogrupy zanikały lub całkiem ginęły. Haplogrupa G mimo, że przyniosła do Europy rolnictwo, sama stała się marginalną na tym kontynencie.
Mutacja I2a1 pre- dynarska i sardyńska jest najstarsza w wykopaliskach uwzględninych w tabeli, ale to niczego nie oznacza. Występuje ona i jej późniejsze mutacje I2a1b i I2a1a w różnych częściach Europy, ale to jest logiczne. W końcu mutacje I2 do I2a1a i I2a1b wystąpiły w okresie 18500-27500 lat temu więc ludzie mieli 10 tysięcy lat na rozejście się po Europie. Nie ma szans na ustalenie gdzie powstały te mutacje, ale to nie ma żadnego znaczenia np. dla szukania powiązań etnosów, regionów i mutacji w takiej dalekiej przeszłości.
Proszę ignorować wszystkie mapy pokazujące wędrówkę haplogrupy I i jej mutacji po Europie w okresie starszym niż 1000 lat pne jako niewiarygodne.
W okresie ostatniego maksimum zlodowacenia LGM powstało kilka mutacji hg I, które przetrwały, a do Młodszego Dryasu mamy kilka kolejnych. Związek z klimatem jest taki, że ocieplenie po LGM umożliwiło przetrwanie populacji z tymi mutacjami. Okres Młodszego Dryasu i bezpośrednio po nim to niewielkie spowolnienie dla I2 dynarskiej (brak mutacji przez prawie 4 tysiące lat). I2a2 ma się dobrze, choć powoli to się rozwija. I1 bez mutacji.
W okresie 6500-4500 pne występują 3 kolejne mutacje hg dynarskiej i niewielkie linie boczne aktualnie obecne. Nie wystąpił efekt założycielski dla tych mutacji, stąd są marginalne. Podobnie byłoby z mutacją Y3120 Skytona, gdyby nie jego trzej wybitni potomkowie.
Docierają migracje ludzi z haplogrupami R1a i R1b oraz innymi. Mieszają się z ludnością tubylczą o czym świadczą cmentarze z pochówkami różnorodnych haplogrup o bliskim sobie datowaniu. Z drugiej strony nie widać hg I w Indiach, więc R1a-Z93 w swojej drodze z Europy do Indii nie zabrała jej. Ogromną zagadką są zagadnienia ich kultury, religii, języka. Mówimy o okresie kilku tysięcy lat.
2423total visits,1visits today